مطلبی که در زیر می‌خوانید خلاصه و ترجمه شده این مقاله است.

یکی از مهم‌ترین سؤالاتی که امروزه ذهن بسیاری از کارشناسان و فعالان حوزه دیجیتال را به خود مشغول کرده این است که «آیا به راستی شاهد تحولی در صنعت چاپ کتاب و پشت سر گذاشتن انقلابی که گوتنبرگ ۵۰۰ سال پیش در این زمینه ایجاد کرد هستیم؟»

امروز می­‌بینیم که اینترنت، تحولات شگرفی را در شیوه پدیدآوری، توزیع و خواندن کتاب ایجاد کرده است. بسیاری از کارشناسان، عصر کنونی را به خاطر این انقلاب دیجیتالی، آغاز نقطه عطفی در تاریخ بشر می‌دانند. اما این‌بار به جای گوتنبرگ، افرادی همچون «جف بزوس» (بنیانگذار آمازون و کسی که دستگاه کتابخوان با نام کیندل را برایمان به ارمغان آورده است) رهبران این انقلاب دیجیتالی هستند.

حالا سؤال اینجاست که به راستی تجربه کتاب‌خوانی در دوره کنونی چقدر با تجربه‌ای که نسل پیشین از ما داشت تفاوت دارد؟

هر روز که می‌گذرد بر حجم و تنوع کتاب‌های الکترونیک که مردم برای گوشی‌های همراه و یا تبلت‌های خود دانلود می­‌کنند افزوده می‌شود. خلاصه اینکه میزان تولید و استفاده از محتوای مکتوب دیجیتال به طرز شگفت‌انگیزی در حال افزایش است. دیگر برای تهیه کتاب مورد نظر نیازی نیست به کتاب‌فروشی و یا کتابخانه مراجعه کنیم، بلکه به راحتی می‌توانیم کتاب‌های مورد نظر خود را از طریق اینترنت دانلود کرده و مطالعه کنیم. شیوه‌های جدید انتشار و توزیع کتا‌ب‌های الکترونیکی سبب شده تا شیوه‌های سنتی که شاید از دوره گوتنبرگ تاکنون تغییر زیادی نیافته بودند به طور کلی متحول شوند. همچنین امروزه امکان ارتباط هر چه بهتر میان نویسنده و خوانندگان فراهم شده است.

اما نکته ظریفی در این میان وجود دارد و آن اینکه به نظر می‌رسد تجربه کتاب و کتاب‌خوانی در آینده تفاوت چندانی با گذشته نداشته باشد. اصلی‌ترین دلیل این مسئله را باید در این دانست که با وجود اینکه دنیای دیجیتال با سرعتی بسیار زیاد در حال تغییر و نوآوری است، ولی باید این مساله مهم را نیز مد نظر قرار داد که احساس و سیلقه خوانندگان به هیچ وجه با آن سرعت تغییر نمی‌کند.

به کلامی دیگر، با اینکه تغییرات فناوری شکلی انقلابی و سریع دارد، اما تغییرات در سرشت انسان تدریجی و آرام است. برای نمونه تجربه خوشایند انسان‌ها از کتاب‌خوانی، علاقه انسان‌ها به گوش سپردن به قصه‌­ها و نیز اشتیاق برای شنیدن داستان‌های جدید، بخشی از وجود انسان است و به این راحتی نمی‌توان آن را تغییر داد. اتفاقاً بسیاری از فعالان حوزه دیجیتال این نکته ظریف را در طراحی محصولات مرتبط با کتاب و کتابخوانی دیجیتال مد نظر قرار می‌دهند.

برای نمونه شرکت اپل از همان ابتدا در تلاش‌ برای فروش کتاب‌های الکترونیکی بر روی آی پد، محیطی بسیار مشابه محیط واقعی برای کاربر ایجاد کرد. کتاب‌های الکترونیکی که شرکت اپل می­‌فروشد، درست همانند کتاب‌های کاغذی معمولی، طرح جلد جالبی دارند، بر روی قفسه کتابخا‌نه‌­ای که چوبی به نظر می‌رسد قرار می‌گیرند و در هنگام ورق زدن، صدایی شبیه به ورق زدن کتاب معمولی دارند و خلاصه اینکه حسی شبیه به خواندن یک کتاب معمولی را به کاربر القا می­‌کنند. در واقع طراحان اپل کوشش کرده‌اند به کاربران خود بگویند تجربه خواندن کتاب الکترونیکی بر روی تبلت تفاوت آن‌چنانی با خواندن یک کتاب معمولی کاغذی ندارد و بدین ترتیب کاربران را به استفاده از کتاب‌های الکترونیکی سوق دهد.

خلاصه اینکه ما به عنوان انسان برای عبور از مرحله‌ای به مرحله دیگر، نیازمند زمان هستیم تا بتوانیم خود را با تغییرات

ایجاد شده هماهنگ سازیم. این همان نکته مهمی است که بسیاری از پیشتازان حوزه فناوری دیجیتال آن را مد نظر قرار می‌دهند.

اگر عادت‌ها و رفتارهای مربوط به کتاب‌خوانی انسان را از زمان اختراع ماشین چاپ توسط گوتنبرگ در ۵۰۰ سال پیش تاکنون مقایسه کنیم، درمی‌یابیم که این عادت‌ها و رفتارها از آن زمان تاکنون تغییر چندانی نیافته است. بسیاری از قابلیت‌های که در کتاب‌های الکترونیکی کنونی وجود دارد در گذشته نیز وجود داشته است. برای نمونه امکان یادداشت نویسی که در بسیاری از کتاب‌های الکترونیکی وجود دارد، صدها سال پیش نیز وجود داشت که اصطلاحاً آن را «حاشیه‌نویسی» می‌نامیدند. همچنین تجربه ارتباط خوانندگان با نویسندگان کتاب از طریق شبکه‌های اجتماعی چیز جدیدی نیست، زیرا در گذشته میزان نشست‌هایی با حضور نویسندگان و خوانندگان کتاب‌­ها برگزار می‌شد. همچنین ایجاد فرمت‌های چند رسانه‌ای از کتاب نیز امر تازه‌ای نیست. چون سنت قصه‌گویی از گذشته در میان ملیت‌های مختلف وجود داشته است. بسیاری از نوآوری‌ها در زمینه کتابخوانی در حقیقت به نوعی شبیه‌­سازی تجربیات گذشته انسان‌­ها تنها در قالبی متفاوت و جدید است.

با توجه به موارد ذکر شده بالا شاید بتوان گفت که در مسیر الکترونیکی ساختن کتا‌ب‌ها، باید هر چه بیشتر به منطبق ساختن فناوری دیجیتال با ویژگی‌های ذهنی و عاطفی انسان ها و شبیه‌سازی تجربیات مأنوس بشر با کتاب و کتاب‌خوانی توجه شود. اگر نوآوری‌های حوزه دیجیتال در زمینه کتاب‌­های الکترونیکی، شباهت بیشتری به تجربیات آشنای انسان‌ها در زمینه کتاب و کتاب‌خوانی داشته باشد، امکان پذیرش فرمت دیجیتالی از سوی خوانندگان نیز افزایش می‌یابد.