مدارس همیشه مطالعه کتاب‌های خاصی را به جز کتاب‌های درسی، در برنامه دانش‌آموزان می‌گذارند. فهرست زیر نمونه‌هایی از این کتاب‌ها را که در کشورهای مختلف در برنامه درسی دانش‌آموزان قرار دارند به ما نشان می‌دهند. موسسه تِد-اِد چندسال پیش این سوال را از معلمان و اعضای خود پرسید و از سراسر دنیا پاسخ‌هایی دریافت کرد که در این مطلب می‌بینید. خواندن بعضی از این کتاب‌ها در کشورها اجباری است در حالی که شاید مطالعه بعضی دیگر دلخواه و انتخابی باشد. در این فهرست تمرکز بر کتاب‌های بومی بوده است.

نگاهی بیندازید به کتاب‌هایی که خواندنشان به دانش‌آموزان از ایرلند گرفته تا ایران، از غنا تا آلمان توصیه می‌شود. معلمان یا افرادی که کتاب‌ها را برای موسسه تد-اد فرستاده‌اند، به دلیل تدریس این کتاب‌ها نیز اشاره کرده‌اند.

افغانستان

قرآن

موضوع کتاب: وحی‌های الهی که بر پیامبر اسلام، محمد نازل می‌شد. این کتاب اصلی‌ترین کتاب مذهبی اسلام است و هنوز به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار ادبیات عرب باقی است.
دلیل تدریس: فرخ عطا می‌گوید: «فرهنگ رمان‌خوانی تقریبا در کشور من وجود ندارد. تنها کتابی که خواندنش در مدرسه الزامی است قرآن است و توصیه می‌شود که فراگیری آن را از سنین کم آغاز کنند.»

آلبانی

رویدادهای شهر سنگی اثر اسماعیل کاداره (۱۹۷۱)

موضوع کتاب : این کتاب از دید یک کودک تعریف می‌شود و نشان می‌دهد که چگونه نیروهای مختلف فاتح- فاشیست‌های ایتالیایی، یونانی و نازی- یک شهر کوچک آلبانیایی را در جنگ جهانی ویران می‌کنند.

دلیل تدریس: کاداره یکی از مهم‌ترین نویسنگان به‌نام آلبانی است، و چندین مرتبه نامزد دریافت جایزه نوبل ادبیات شده بود. ویتسون کوماکو می‌گوید: «این کتاب به شما کمک می‌کند که به وضوح ببینید جنگ جهانی دوم  برای مردمانی که در آن دوران زندگی می‌کردند چگونه بود. در عین حال چون کتاب از زبان یک کودک بیان می‌شود، نشان می‌دهد که حتی در زمانه‌ی سخت می‌توان خوش‌بین بود.

استرالیا

فردا، روزی که جنگ آغاز شد اثر جان مارسدن (۱۹۹۳)

موضوع کتاب: یک دختر نوجوان به همراه دوستانش  هنگام بازگشت از اردو متوجه می‌شود که نیروهای نظامی ناشناس خارجی، استرالیا را اشغال کرده است.
دلیل تدریس: بت جیمز واترز می‌گوید: «کتاب  از ترس از اشغال و تصرف  و روحیه جنگنده‌مان می‌گوید. همچنین خطرات طبیعی گسترده‌ی سرزمینمان را به زیبایی به تصویر می کشد.»

اتریش

فاوست اثر یوهان ولفگانگ فون گوته (۱۷۸۷)

موضوع کتاب: در این نمایشنامه، عالمی به نام فاوست به دلیل نارضایتی از زندگی‌اش با مفیستوفل- شیطان - معامله‌ای می‌کند. شیطان حس برین دنیوی را به او می بخشد ولی در عوض فاوست باید در جهنم تا ابد در خدمت او باشد. در حین مداخله شیطان، فاوست عاشق دختر جوانی به نام گرچن می شود و تراژدی روی می‌دهد.

دلیل تدریس: این کتاب بحث‌های فلسفی بسیاری را مطرح می‌کند، از جمله رویارویی علم و معنویات، عقل و هوای نفس، رستگاری و عذاب جهنمی که می‌توان برداشت‌ها و تفسیرهای مختلفی از آن داشت. باربارا پولمایر می‌گوید: «فاوست مانند ادبیات نوین به سادگی قابل فهم نیست، بنابراین دانش‌آموزان را وادار می‌کند تا نگرش و تفکر متفاوتی را انتخاب کنند. ضمنا مضمون و محتوای آن روی بسیاری از آثار دیگر تاثیر گذاشته است. 

بوسنی، صربستان

پلی بر رودخانه درینا اثر ایوو آندریچ (۱۹۴۵)

موضوع کتاب:  این کتاب روایت حوادث سیصدساله‌ی شهر کوچکی نزدیک به پل سوکولوویچ محمد پاشا است. داستان در قرن شانزدهم و در زمان امپراطوری عثمانی آغاز می‌شود که پل ساخته شد تا جنگ جهانی اول که بخشی از آن ویران شد.

دلیل تدریس: مارتین کونزا  می‌گوید: «آندریچ نوبل ادبیات را کسب کرده است و تا به امروز، او تنها فردی است که از صربستان، کروواسی و بوسنی برنده جایزه نوبل شده است. واقعا کتابی است که زمان نمی‌شناسد. مضمون و داستان‌هایش حتی امروز هم به کار می‌آیند. پل همانند یک شاهد خاموش نظاره‌گر پیدایش امپراطوری‌ها و سقوطشان، زندگی‌های پر فراز و نشیب انسان‌ها و تشکیل و نابودی کشورهاست.

برزیل

مرگ و زندگی سورینو  اثر ژوآو کابرال د ملو نتو (۱۹۵۵)

موضوع کتاب:  این نمایشنامه که با نام انگلیسی مرگ سورینو شناخته می‌شود، به صورت شعر روایت می‌شود و درباره سفر طاقت فرسای مردی است که در جستجوی موقعیت و شهری بهتر، از منطقه خشکسالی‌زده و فقیرنشین شمال شرقی برزیل می‌گریزد.  

دلیل تدریس: آندرا رودریگز می‌گوید: «این کتاب نشان دهنده‌ی وضعیت دوگانه همیشگی کشور است که همچنان نیز وجود دارد. زندگی فقرا، نابرابری، غفلت و ناآگاهی و سکوت مردم در مقابل شهرنشینانی با تمامی امتیازات زندگی – و فاصله طبقاتی بین این دو گروه.»

بلغارستان

زیر یوغ اثر ایوان وازوف (۱۸۹۴)

موضوع کتاب:  این کتاب نگاهی می‌اندازد به زندگی یک روستا در بلغارستان که تحت سلطه امپراطوری عثمانی است و قیام نافرجامی در دهه ۱۸۷۰ که عاقبت باعث جدایی کشور شد. شخصیت‌های پرشمار این کتاب روستاییان هر دوجبهه‌ی این قیام هستند.

دلیل تدریس: اول اینکه وازوف پدر ادبیات بلغارستان قلمداد می‌شود. کریستین اُمالی می‌گوید: «در اسارت امپراطوری عثمانی بودن و تلاش برای استقلال، هویت بلغارها را شکل داده است و در نتیجه این کتاب را به کتاب محبوب همیشگی تبدیل می‌کند.»

کانادا

جنگ‌ها اثر تیموتی فیندلی (۱۹۷۷)

موضوع کتاب:  رابرت راس، یک کانادایی ۱۹ ساله، سعی می‌کند برای کنار آمدن با مرگ خواهرش در لیست سربازان جنگ جهانی اول ثبت نام کند و به جنگ برود. با روح خشمگین و تاریکش، راهی  فرانسه  می‌شود، جایی که در سنگرها می‌جنگد و بدترین‌  جنبه‌های جنگ و بشریت را به چشم خود می‌بیند.

دلیل تدریس: کرن جیوپن وی می‌گوید: «این یک رمان نمادین کانادایی است. و روایتی خشن و صادقانه از جنگ، حزن، و کنار آمدن انسان با این دنیای سرد و بی‌رحم است.»

شیلی

زیر خاک اثر بالدومرو لیلو (۱۹۰۴)

موضوع کتاب: این کتاب مجموعه داستان کوتاهی است  که به  کار و زندگی  شاق، فقیرانه و خطرناک معدنچی‌های زغال سنگ جنوب شیلی در اواخر قرن نوزده می پردازد.

دلیل تدریس: ناتالیا سالامانکا مورنو میگوید: «این کتاب بخش مهم تاریخ شیلی را بازگو می‌کند. این داستان‌ها دانش‌آموزان را با سبک زندگی‌ای آشنا می‌کند که از زندگی امروزشان بسیار متفاوت است بنابراین به آنها کمک می‌کند تا قدر آنچه که دارند را بدانند. داستان‌ها همچنین بر ارزش‌های همیشگی و مهم خانواده مانند شکرگزاری از  مادر و پدر و تلاش‌هایشان در زندگی تاکید می‌کند.

چین

منتخبات اثر کنفوسیوس

موضوع کتاب: این کتاب مجموعه‌ای از آموزه‌های فیلسوف باستانی کنفوسیوس است. بسیاری بر این باورند که بین سال‌های ۲۲۱ و ۴۷۵ پیش از میلاد مسیح نوشته شده باشد.

دلیل تدریس: آیلی لو  می‌گوید: «معلم‌ها می‌خواهند دانش‌آموزان آموزه‌های اخلاقی خوب مانند احترام گذاشتن به والدین،  یادگیری محسنات دیگران بدون در نظر گرفتن  طبقه اجتماعی‌شان و تفکر انتقادی را یاد بگیرند. این کتاب سنگ بنای فرهنگ چینی است.»

کلمبیا

صد سال تنهایی اثر گابریل گارسیا مارکز (۱۹۶۷)

موضوع کتاب: این اثر برجسته رئالیسم جادویی، فراز و فرود یک شهر در کلمبیا را از خلال زندگی پنج نسل از خانواده بوئندیا از اوایل قرن نوزدهم به این طرف ترسیم می‌کند.

دلیل تدریس: مارکز یکی از مهم‌ترین نویسندگان اسپانیایی زبان است و در سال ۱۹۸۲ جایزه ادبی نوبل ادبیات را دریافت کرده است. دنیلا رمیرز برتو  می‌گوید: «داستان از خشونتی که مانند طاعون طی دهه‌ها در کلمبیا گسترده شده بود، می‌گوید و نشان می‌دهد که کلمبیایی‌ها متحمل چه میزان فساد و رنج شده‌اند. اما هنوز چیزی  درونمان  وجود دارد که ما را از تسلیم شدن و ناامیدی دور نگه می‌دارد.»

قبرس

زن قاتل اثر الکساندروس پاپادیامانتیس (۱۹۰۳)

موضوع کتاب:  این داستان بلند درباره پیرزنی به نام هادولا است که در جزیره اسکیاتوس زندگی می‌کند. او جان دختران جوان و فقیر را  از سر ترحم می‌گیرد زیرا آینده آنها را محدود و جانفرسا می‌بیند.

دلیل تدریس: اوانتیا پوییاتزی می‌گوید: «این داستان نقش زنان و در کل نقش جنسیتی افراد داخل ازدواج را به تصویر می‌کشد که در یونان و قبرس بسیار اهمیت دارند و دانش‌آموزان  را مجبور می‌کند تا برسر اخلاقی بودن یا نبودن رفتار پیرزن قضاوت کنند.

مصر

آن روزها اثر طه حسین (۱۹۳۵)

موضوع کتاب:  این کتاب خودزندگینامه نویسنده  و اندیشمند طه حسین است که از سال ۱۸۸۹ تا ۱۹۷۳ می‌زیست. او در سن سه سالگی نابینا شد ولی علی‌رغم آن، توانست وزیر آموزش و پرورش بشود و به عنوان یکی از با نفوذترین افراد سرشناس ادبیات مصر در کشورش  شناخته بشود.

دلیل تدریس: محمود عطالا می‌گوید: «کتاب به دانش‌آموزان اهمیت تحصیل علم، نیاز به سنت‌شکنی و اثرات منفی جهل و نادانی بر افراد جامعه را می‌آموزد.»

فنلاند

هفت برادر اثر الکسیس کیوی (۱۸۷۰)

موضوع کتاب: این کتاب درباره یک خانواده پرخاشگر با هفت برادر و کشمکش‌های آنها است که در منطقه روستایی فنلاند زندگی می‌کنند. آنها عاقبت  به رشد فکری می‌رسند و به اعضای آبرومند جامعه تبدیل می‌شوند.

دلیل تدریس:  این کتاب به عنوان نخستین رمان فنلاندی شناخته می‌شود که به قلم یک نویسنده فنلاندی به زبان فنلاندی درباره زندگی مردم عادی نوشته شده است. یانی لانسیو می‌گوید: «این رمان، کتاب ملی فنلاند محسوب می‌شود و درباره‌ی خصیصه‌ی سرسختی و لجاجت فنلاندی است.

آلمان

خاطرات آنه فرانک اثر آنه فرانک (۱۹۴۷)

موضوع کتاب: این دفتر خاطرات در زمان اشغال نازی‌ها به دست یک دختر یهودی به نام آنه فرانک نوشته شد که با خانواده‌اش در آمستردام مخفی شده بودند.

دلیل تدریس: شارلوت بوم می‌گوید: «ما هیچگاه نباید ترس و وحشتی که به دست  آدم‌های کوته‌فکر اشاعه پیدا کرد را فراموش کنیم.»

غنا و نیجریه

همه‌چیز فرو می‌پاشد اثر چینوآ  آچه‌به (۱۹۵۸)

موضوع کتاب:  داستان در نیجریه در قرن نوزدهم رخ می‌دهد، این داستان زندگی اوکونکو رهبر و قهرمان کشتی روستای ایگبو را بازگو می‌کند، از جایی‌که به قدرت و عرش رسید تا عاقبت که با مبارزه  علیه استعمارگران سفیدپوست به فرش رسید.

دلیل تدریس: آما وای آدی-دکو می‌گوید: «در ظاهر، تجلیلی است از سنت‌گرایی افریقایی و اینکه چطور  این ایده‌آل‌ها و سنت‌ها با ظهور مبلغان مذهبی خارجی از بین می‌رود. ولی در باطن نگاهی انتقادی به مفهوم و نقطه ضعف‌های مردانگی افریقایی و قبیلگی دارد.»

اندونزی

لشگر رنگین کمان اثر آندره هیراتا (۲۰۰۵)

موضوع کتاب: این کتاب بر اساس داستان واقعی ده دانش‌آموز از روستای دورافتاده‌ای در اندونزی است که  با کمک دو معلم  الهام‌بخش می‌آموزند که چگونه از خود و جامعه‌شان دفاع کنند.

دلیل تدریس: ماهرخ بشیرمی‌گوید: «این کتاب فداکاری، گذشت، کار سخت، شور و عشق، برادری، دوستی، خوش بینی و پشتکار در برابر چالش های زندگی  را یاد می دهد.

هند

خودزندگی‌نامه مهاتما گاندی: داستان تجربه‌های من با راستی (۱۹۲۹-۱۹۲۷)

موضوع کتاب: رهبر هند خاطرات خود را از دوران کودکی تا اوایل دهه پنجاه سالگی  بازگو می‌کند.

دلیل تدریس:  بیسمی سین  می‌گوید: «این کتاب از اصول  زیستن با کرامت و منزلت که تنها از طریق حقیقت‌گرایی و عدم اعمال خشونت میسر است دفاع می‌کند.»

ایران

اشعار حافظ، سعدی، فردوسی، مولوی و خیام

موضوع: عشق، زیبایی، شادی و دیگر مضامین.

دلیل تدریس: ندا می‌گوید: «در ایران، رمان به نسبت سبک جدیدتری از ادبیات است. ولی ادبیات کلاسیک ما از شاعران و شعر و شاعری غنی است. هر شعری روایتگر یکی از ارزش‌های انسانی و زندگی است.

ایرلند

مرد یخی: ماجراهای قهرمان ایرلندی قطب جنوب اثر مایکل اسمیت (۲۰۱۰)

موضوع کتاب:  کتاب زندگینامه تام کرین، یک پسر ایرلندی است که در ۱۵ سالگی از خانه فرار می‌کند تا برای سفر دریایی به قطب جنوب به کاپیتان رابرت فالکون اسکات ملحق شود. او عضوی از سفر اکتشافی ارنست شکلتون نیز بود.

دلیل تدریس: نوامی مورتون می‌گوید: «این کتاب نشان می‌دهد که ایرلندی‌ها جهانگردهای بلند همتی هستند که می‌توانند بر سختی‌ها و نا‌ملایمات پیروز شوند و این که رسیدن به هرچیزی با کار سخت، تمرکز بر هدف و از خودگذشتگی میسر می‌شود.

ایتالیا

قول ازدواج می دهم اثر الساندرو مانزونی (۱۸۲۷)

موضوع کتاب: داستان در مکانی در شمال ایتالیا و در نیمه اول قرن هفده رخ می‌دهد. ایتالیا هنوز به استقلال نرسیده؛کتاب روایت زندگی روستاییانی است که تحت حکومت مستبد اسپانیا زندگی می‌کردند و همزمان طاعون مهلک جان بسیاری را می‌گرفت.

دلیل تدریس: سوفیا رمندو  می‌گوید: «این کتاب یکی از دو رکن اصلی ادبیات ایتالیاست.» میکلا ساکی اوبرین اضافه می‌کند: «این کتاب یک طرح کلی برای رمان‌های تاریخی  به حساب می‌آید.»

پاکستان

بنیادگرای ناراضی اثر محسن حمید (۲۰۰۷)

موضوع کتاب: از پرفروش‌ترین کتاب‌ها در سطح بین‌المللی است و زندگی مردی پاکستانی را  در امریکا  قبل و بعد از حادثه ۱۱ سپتامبر، ۲۰۰۱ بازگو می‌کند.

دلیل تدریس: وجیهه عطیق می‌گوید: «این قبیل کتاب‌ها به معضل منحصر به فردی اشاره می‌کند که پاکستانی‌های امروزی با آن روبه‌رو هستند. آنها با ایده‌های بنیادگرایی درگیرند و سعی در یافتن هویت‌شان دارند.

فیلیپین

دست بر من مزن (۱۸۸۷) اثر خوزه ریزال

موضوع کتاب: ریزال قهرمان انقلاب فیلیپین شد و این کتاب زندگی جامعه فیلیپین تحت حکومت ظالمانه، مستبد و خودکامه کاتولیک‌های اسپانیا را بازگو می‌کند.

دلیل تدریس: جان اریک اوی می‌گوید: «با در هم آمیختن داستانی دراماتیک با پیامی کنشگرانه، این کتاب با کتاب کلبه عمو تام اثر هریت بیچر استو امریکایی مقایسه شده است. به دانش‌آموزان تدریس می‌شود تا آنها قدر تلاش‌های نیاکان‌مان را در شکل‌گیری استقلال‌مان بدانند.»

روسیه

جنگ و صلح (۱۸۶۹) اثر لئو تولستوی

موضوع کتاب: این داستان حماسی زندگی‌ و عشق‌های‌ پنج خانواده را دنبال می‌کند که از سال ۱۸۰۵ شروع می‌شود و تا زمان حمله و اشغال روسیه به دست ناپلئون در سال ۱۸۱۲ ادامه دارد.

دلیل تدریس: ولنتینا ایشمانووا: «جنگ و صلح اساسا به همه جوانب  زندگی ما  می پردازد و آن ها را بازگو می کند. اینکه چگونه برای جامعه ارزشمند باشیم، چطور بخشنده و موقر باشیم.» فکر می‌کنم که همه همان شرایطی را که شخصیت‌های تولستوی ناتاشا، پیر، و پرینس آدری گذراندند را تجربه می‌کنند.»

امریکا

کشتن مرغ مقلد  اثر هارپر لی (۱۹۶۰)

موضوع کتاب: این رمان کلاسیک درباره جنوب امریکا در دهه سی قرن بیستم است که نشان می‌دهد چگونه تاریخ امریکا با نژادپرستی، تبعیض‌ جنسیتی و بی‌عدالتی شکل گرفته است (و تا امروز به جامعه لطمه می‌زند).

دلیل تدریس: شاون مک گاورن: «ما همچنان با نژادپرستی و تعصب‌های سازماندهی شده طرف هستیم، به ویژه در سیستم قضایی در امریکا.»

ویتنام

سرگذشت کیو اثر انگوین دو (۱۸۲۰)

موضوع کتاب: این شعر حماسی درباره یک دختر جوان به نام توی کیو است که تصمیم می‌گیرد خود را  برای نجات خانواده‌اش فدا کند.

دلیل تدریس: جوی تورونگ می‌گوید: «شعر از انسانیت و زیبایی کشورم می گوید که صفات مثبتش را دوست دارم که  در مقایسه با بیشتر داستان‌ها و شعرها  که سختی و مشقت ویتنامی‌ها محور داستان است، این خصوصیت یک  تفاوت چشمگیر به حساب می‌آید.»

در هر کشوری که هستید به ما بگویید مطالعه چه کتاب‌های دیگری در مدارس به دانش‌آموزان توصیه می‌شود؟

اگر بخواهید یک رمان برای دانش‌آموزان ایران به این فهرست اضافه کنید کدام کتاب خواهد بود؟

 

خلاصه و ترجمه از این منبع  - تصویر iStock