همه سایت‌های اجاره کتاب شبیه هم نیستند
نشر الکترونیک
مطلبی را که می‌خوانید، بازنویسی و ترجمه یادداشتی است که مارک کوکر، موسس سایت Smashwords نوشته که بزرگ‌ترین توزیع‌کننده کتاب‌های الکترونیکی در دنیا است. او در این مطلب توضیح می‌دهد که چرا موفقیت یا شکست سایت‌های اجاره و اشتراک کتاب مثل کیندل نامحدود آمازون، اویستر و اسکریبد در آینده صنعت نشر تاثیر به‌سزایی خواهد داشت.
سایت‌های اجاره و اشتراک کتاب آینده روشنی دارند و مطمئنا کتاب‌های بیشتری را در اختیار مخاطبان گسترده‌تری قرار خواهند داد. اگر از زاویه دید خواننده‌ها به این موضوع نگاه کنیم، سرویس‌های اصلی اجاره کتاب (کیندل نامحدود آمازون، اویستر و اسکریبد…) همه شبیه هم هستند. این سایت‌ها صدها هزار کتاب به شما پیشنهاد می‌دهند که انگار هیچ‌وقت تمامی ندارند و مثل منابع الکتریسیته و آب می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. بعد از این که مبلغی کمتر از ۱۰ دلار در ماه برای اشتراک در آن‌ها می‌پردازید، انگار دیگر کتاب‌ها مجانی هستند. خواننده‌ها می‌توانند ورق‌شان بزنند، بخش‌هایی را انتخاب کنند یا کل کتاب را بخوانند و از این هم هول و هراس نداشته باشند که باید پول صرف خرید همه آن‌ها کنند. این کار باعث می‌شود خواننده‌ها کتاب‌ها را بخوانند، بدون این که بابت خریدشان پشیمان باشند.
اما همه این سرویس‌ها یکسان درست نشده‌اند. از دیدگاه نویسنده یا ناشر، کیندل نامحدود کاملا با اویستر و اسکریبد بر اساس مدل تجاری و برنامه‌های بلندمدت‌شان فرق دارد و موفقیت یا شکست هر کدام از این دو مدل تجاری کاملا روی آینده صنعت نشر تاثیر می‌گذارد.
اسکریبد و اویستر مدل کاری‌شان را بر اساس مشورت با ناشر ساخته‌اند و از این‌رو ناشرپسند هستند. این دو سایت بزرگ‌ترین رشد را بین رقبای خودشان در سال ۲۰۱۴ داشته‌اند.
بعضی ناشرها از این می‌ترسند که سرویس‌های اشتراک کتاب باعث شود از ارزش کتاب‌ها کم شود، اما سرویس‌های اویستر و اسکریبد ارزش کتاب‌ها را حفظ می‌کنند. همین جا نشان می‌دهیم که چه‌طور این کار را انجام می‌دهند: برای این که آنچه اویستر و اسکریبد انجام می‌دهند سودآور باشد، باید اطمینان حاصل کرد مبلغی که مشترکان می‌پردازند، بیشتر از هزینه‌ای باشد که ناشرها صرف کتاب می‌کنند. برای مثال، اگر اسکریبد و اویستر از مشترکان می‌خواستند که ماهانه ۳ دلار برای اشتراک بپردازند، مجبور بودند بعد از مدتی کارشان را تعطیل کنند؛ چون نمی‌توانستند از عهده پرداخت به ناشرها بربیایند. اگر مبلغ اشتراک ماهانه‌شان را بالاتر می‌بردند، مصرف‌کننده‌ها مشترک این سرویس‌ها نمی‌شدند. بنابراین، این خدمات جوری طراحی شده‌اند که به نفع هر سه طرف ماجرا باشد؛ هم ناشر، هم مشترکان و هم این شرکت‌ها.
در کیندل ماجرا به این شکل نیست. پرداخت به ناشر در کیندل بر اساس فهرست بهای کتاب‌ها نیست. پرداخت به ناشر بر اساس تعداد دفعاتی است که مشترکان کتاب را برای خواندن در طول ماه درخواست می‌دهند. مشکل این مدل اشتراک آن است که ناشر کنترل خود را روی ارزش مطالعه هر کتاب از دست می‌دهد؛ چون آمازون میزان دسترسی مشترکان را به هر کتاب مشخص می‌کند و بعد از هفته‌ها که کتاب خوانده می‌شود آنچه را که نصیب نویسنده یا ناشر می‌شود در اختیارشان قرار می‌دهد. در نهایت، این آمازون است که تصمیم می‌گیرد ارزش هر کتاب چه‌قدر است و برای هر کتاب چه میزان باید به ناشر پرداخت شود. این شیوه ناشرها و نویسنده‌ها را تبدیل به کشاورزهای اجاره‌ای کرده است که زمین آمازون را شخم می‌زنند.
نویسنده‌هایی هم که در این طرح شرکت نمی‌کنند با کاهش فروش تک‌نسخه‌ای کتاب‌شان مواجه شده‌اند؛ چرا که آمازون عموم کاربرهای خود را تشویق به اشتراک از شبکه کتاب‌های نامحدودش می‌کند.
یکی از نگرانی‌ها این است که ناشرها و توزیع‌کنندگان کتاب‌های الکترونیکی بخواهند در بازاری رقابت کنند که آمازون در آن دست بالا را دارد و بر این اساس درآمد توزیع‌کنندگان را کنترل کند.
اگر ناشرها نتوانند این ماجرا را سر و سامان دهند، این اتفاق خواهد افتاد: در چند سال آینده، به احتمال زیاد، فروش کتاب‌های الکترونیکی دست سه شرکتی می‌افتد که می‌توانند کتاب‌ها را بدون هیچ سودی بفروشند: آمازون، گوگل و اپل و باقی شرکت‌ها از گردونه خارج خواهند شد.
ناشرها به خلق آمازون کمک کردند تا بتوانند در برابر فروشگاه‌های زنجیره‌ای مثل بارنز اند نوبل و بوردرز طاقت بیاورند. حالا همین ناشرها برای این که تعادل‌شان را حفظ کنند به گزینه دیگری در برابر آمازون نیاز دارند. پنجره برای ناشران تا بتوانند در مقابل آمازون و کیندل از خودشان محافظت کنند دیگر در حال بسته شدن است.
بعضی ناشرها ممکن است به کیندل نامحدود به چشم جای پرتی برای نویسنده-ناشرها فکر کنند، اما این طرز فکر خطرناکی است. از آن جا که بازار روزبه‌روز به کتاب‌های الکترونیک اقبال بیشتری نشان می‌دهد، نویسنده‌های مستقل هر روز سهم بیشتری از بازار کتاب را به خودشان اختصاص می‌دهند و کاتالوگ کتاب‌های انحصاری آمازون روزبه‌روز بیشتر رشد می‌کند، خدمات کیندل نامحدود روزبه‌روز بیشتر اکسیژن را از هوای فروش تک‌نسخه‌ای کتاب‌ها استخراج می‌کند. مصرف‌کننده‌ها هم نسبت به قیمت حساس هستند. بنابراین، اگر بتوانند به کتاب‌های باکیفیت دسترسی داشته باشند، آن هم با قیمتی که به نظر در آمازون مجانی می‌رسد، آن وقت دیگر قیمت تک‌نسخه‌ای کتاب‌ها به نظرشان گران خواهد آمد.
تنها راه‌حل از کار انداختن چنین سیستمی نویسنده‌های مستقل هستند، اما خیلی ساده خیلی از نویسنده‌ها فکر می‌کنند ۲۵ سنت به دست آوردن بهتر از هیچی به دست آوردن است. این نویسنده‌ها فکر می‌کنند ناشرهای سنتی آن‌ها را قال گذاشته‌اند، برای همین هم به آغوش آمازون پناه برده‌اند.
همه سایت‌های اجاره کتاب شبیه هم نیستند: